قتل عام ۸ مه ۱۹۴۵: جرقه انقلاب علیه استعمار گران فرانسوی

الجزایر

قتل عام ۸ مه ۱۹۴۵: جرقه انقلاب علیه استعمارگران فرانسوی

در اوایل دهه چهل میلادی، فعالیت سیاسی در چارچوب قانون اساسی فرانسه برای دستیابی به یک راه حل سیاسی در الجزایر با شکست کامل روبه رو شده بود. در این سال ها، حزب خلق الجزایر PPA به حیات مخفی ـ زیرزمینی و رشد آرام و نه چندان محسوس خود ادامه می داد. این حزب فعالیت چشمگیری نداشت. با پیاده شدن نیروهای متفقین در افریقای شمالی (۸ نوامبر ۱۹۴۲) و سخنرانی آتشین Robert Murphy و Eliot Roosvelt در خصوص «پایان حیات امپراطوری های استعماری در فردای پیروزی بر آلمان هیتلری»، جنب و جوش و دینامیسم سیاسی جدیدی در بین مردم ممالک مستعمره آغاز گردید. در الجزایر در گرماگرم همین دینامیسم سیاسی جدید، PPA و انجمن علمای این کشور، مانیفست خلق الجزایر را در ۱۰ فوریه ۱۹۴۳ منتشر ساختند. این مانیفست بر استقلال الجزایر تأکید و با استقبال گرم مردم زحمتکش و ستمدیده این کشور روبرو گردید. چندی بعد از انتشار این مانیفست، جنبش سیاسی متشکلی با عنوان «دوستان مانیفست و آزادی» AML شکل گرفت.

سالها بعد، مورخ برجسته الجزایری Ahmad Mahsas در اثر خود با عنوان «جنبش انقلابی در الجزایر ـ از جنگ جهانی اول تا ۱۹۵۴» در خصوص شکل گیری جنبش ملی می نویسد: «بدنبال شکل گیری و پیوستن گسترده توده های مردم به صفوف AML، الجزایری هایی که سالهای مدید بخاطر سرکوب و ترور تحمیلی سکوت کرده، جرأت ابراز عقیده نداشته و توسط نظام استعماری به جماعت سر به زیر و مطیع تبدیل شده بودند، بالاخره سربلند کرده و ... هر گونه قانون و دستورات اداری تحقیر کننده و زیرپا گذارنده شرف، اعتبار و غیرت الجزایری را زیرپا گذاردند». اگر تا چندی قبل مردم مستعمرات و بخصوص الجزایر به عنوان جماعت درجه دوم، مطیع و فرمانبردار شمرده می شدند، منبعد نفرت، خشم عمیق، سرکشی و عدم اطاعت ونافرمانی جایگزین آن گردید. تنش بین خلق الجزایر در یکسوی و دستگاه اداری و جامعه اروپائیان در سوی دیگر در تمام سرزمین الجزایر گسترش یافت. وضعیت سیاسی جدید، در قدم اول فرصتی بود برای توده مردم الجزایر تا بتواند آینده ای جدا و بدور از روابط استعماری و دستگاه اداری ـ نظامی استعمارگران را تصور کند و در مرحله دوم مطالبات سیاسی واقع بینانه و مشروع ـ حق تعیین سرنوشت ـ را تدوین و تنظیم نماید. در مقابل مطالبات سیاسی رادیکال و مشروع، پاسخ نظام استعماری سرکوب و دستگیری بسیاری از فعالین AML بود. در تداوم همین سیاست سرکوبگرانه Messali Hadj رهبر ناسیونالیست الجزایر در ۲۵ آوریل ۱۹۴۵ به کنگو تبعید گردید. قبل از تبعید، وی ماه ها در حصر خانگی بسر می برد.

در اول ماه مه ۱۹۴۵، به منظور اعتراض به تبعید Messali Hadj، فعالین و سمپاتیزان های PPA اقدام به برگزاری سلسله تظاهرات در اقصی نقاط کشور نموده و با دادن شعارهای ناسیونالیستی انزجار و نفرت خود را از استعمارگران فرانسوی ابراز داشتند. اشغالگران کوته اندیش در مقابل جنبش اعتراضی مسالمت آمیز، اقدام به سرکوب خونین توده مردم بی دفاع نموده و بسیاری از نیروهای PPA را دستگیر و به زندان انداختند. با وجود سرکوب خشن و وحشیانه، نیروهای ناسیونالیست به منظور تقویت جنبش اعتراضی و ادامه فشار بر روی اشغالگران، در سلسله تظاهرات به منظور بزرگداشت پیروزی نیروهای متفقین بر فاشیسم هیتلری، شرکت نموده و با در دست داشتن پرچم های الجزایر، حضور رزم جویانه خود را به جهانیان نشان دادند.

تاکتیک در دست گرفتن پرچم الجزایر توسط تظاهرکنندگان ابتکار Chawki Mostefai رهبر PPA بود. وی سالها بعد در توضیح سیاست در دست گرفتن پرچم الجزایر در حین تظاهرات می نویسد: «برای بهره برداری حداکثر از انعکاس جهانی بخاطر پیروزی نیروهای متفقین، الجزایر نیز می بایست به عنوان ملت سرکوب شده، مستعمره شده و ستمدیده، پیروزی خود را جشن می گرفت. پیروزی مستقل از فرانسه و نهادهای اداری و سرکوبگرش. به همین خاطر، در دست گرفتن و نصب پرچم الجزایر از پنجره ها و بلندی ها سمبل دفاع از استقلال و اقتدار خلق ما بود. برای همین موضوع بود که ما در کمیته رهبری تصمیم گرفتیم تا در صف اول تظاهرات، پرچم الجزایر و آرم PPA حمل شود. بدین ترتیب، بدنبال رهنمود های AML تحت رهبری Ferhad Abbas، در بسیاری از مناطق الجزایر هزاران هزار تن از توده های مردم در تظاهرات سازماندهی شده شرکت نمودند. در شرق کشور، منطقه ای که قتل عام ۸ ماه مه در آنجا صورت گرفت، دهها هزار تن به خیابان ها آمده بودند».

در شهر Setif، از ساعت ۸ بامداد، توده مردم با در دست داشتن پرچم کشورهای متفقین پیروز در جنگ، در محل تعیین شده برای آغاز تظاهرات، و در نهایت آرامش، سرود حزب PPA، (در کوهستان های ما) Min Djibalina را می خواند. اما با آغاز تظاهرات، شعارهای محوری جنبش ملی: « Messali را آزاد کنید»، «ما خواهان برابر بودن با شما هستیم»، «سرنگون باد نظام استعماری» و ... از سوی تظاهرکنندگان سر داده شد. طرح شعارهای محوری جنبش ملی در حین راه پیمایی، اقدامی کاملا خودبخودی بود. اما هنگامی که Aissa Cheraga، فرمانده یک نیروی گشتی وابسته به جنبش پیشاهنگان مسلمان، پرچم الجزایر که بر روی آن «زنده باد الجزایر آزاد و مستقل» نوشته شده بود را در میان تظاهرکنندگان به احتراز درآورد، دیگر وضعیت از کنترل خارج شد. در مقابل مهمانخانه Café de France، کمیسر Olivieri در

اقدامی ناموفق تلاش نمود پرچم را از دست Aissa Cheraga خارج سازد. مردم اروپایی ناظر بر صحنه نیز در تداوم اقدام کمیسر به سوی تظاهرکنندگان حمله ور شده و به ضرب و شتم آنان پرداختند. یک جوان ۲۶ ساله Bouzid Saâl که پرچم الجزایر را حمل می کرد، به ضرب گلوله یک مأمور پلیس از پای درآمد. دیگر نیروهای پلیس حاضر در حاشیه تظاهرات نیز اقدام به شلیک به سوی توده مردم بی دفاع نمودند. تیراندازی مستمر به سوی مردم بی دفاع موجب هرج و مرج و آشوب گردید. بدنبال خشونت لجام گسیخته نیروهای سرکوبگر، تظاهر کنندگان خشمگین به سوی جمعیت فرانسوی در سطح شهر حمله ور شده و در عرض چند ساعت ۲۸ اروپایی کشته و ۴۸ تن دیگر زخمی گردیدند.

شهردار شهر Setif که برای میانجیگری و جلوگیری از گسترش هرج و مرج و درگیری بین طرفین وارد صحنه شده بود، مورد حمله قرار گرفته و توسط تظاهرکنندگان خشمگین، از پای درآمد. در پایان روز، کنترل اوضاع بکلی از دست نیروهای انتظامی و نظامی خارج و شهر به میدان جنگ تبدیل شده بود. این رویارویی به Setif ختم نشده و بلافاصله به دیگر مناطق مانند Kherrata و Guelma نیز سرایت نمود.
معاون فرماندار کل رژیم استعماری در الجزایر Achiary که زمانی جزو فعالین نیروهای مقاومت فرانسه در طول جنگ جهانی دوم بود، به نیروهای تحت فرمان خود دستور داد به سوی تظاهرکنندگان شلیک نمایند.

و بدین ترتیب قتل عام به معنی واقعی آغاز شد.
بیلان قتل عام ها: در Setif بعد از مداخله نیروهای سرکوبگر پلیس، تظاهرات آرام به شورش عمومی تبدیل و به مناطق Béjaïa و Kherrata نیز سرایت نمود. بنابه نوشته Rey Goldzeigner «وظیفه سرکوب مردم قیام کننده به نیروهای ارتش و همچنین جماعت فرانسوی غیرنظامی سپرده شده بود. بدنبال سرکوب وحشیانه، چندین هزار تن از توده های مردم معترض به خون تپیدند».

در منطقه Guelma، بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ الجزایری قتل عام شدند. در نوشته های تاریخی، همه قتل عام ها با عنوان «قتل عام ۸ ماه مه ۱۹۴۵» معرفی می شود. در حالیکه این قتل عام ها چندین روز متوالی جریان داشته و به طور رسمی تا پایان ماه مه ادامه داشت. در ۱۲ مه ۱۹۴۵، ژنرال دوگل به سرفرماندهی عالی فرانسه در الجزایر دستور داد تا «با قاطعیت و بدون شک و تردید و سستی از حاکمیت و اقتدار فرانسه پیروز در جنگ جهانی دوم در الجزایر دفاع نموده» و « برای پایان دادن به اغتشاش و سرکوب حرکت ضدفرانسوی یک اقلیت آشوبگر، اقدامات مقتضی را اتخاذ نمایند». مورخ الجزایری Mahfoud Kaddache در خصوص حوادث مذکور می نویسد: «بدنبال قتل عام توده مردم معترض، روز ۲۵ ماه مه ۱۹۴۵، مراسمی توسط اشغالگران فرانسوی برای تحققیر الجزایری ها برگزار گردید. برای این مراسم، پنج هزار روستایی منطقه Setif به زور به شهر آورده شدند.

استعمارگران آنها را مجبور ساختند در مقابل پرچم فرانسه زانو زده و ضمن اظهار پشیمانی و معذرت خواهی، شعار «زنده باد فرانسه» را سردهند. در پایان این مراسم، نظامیان فرانسوی، روستائیان زانو زده در مقابل پرچم فرانسه را مجبور ساختند تا اظهار دارند: ما همگی توله سگ هستیم و Ferhat Abbas نیز توله سگی بیش نیست».
فرانسه استعمارگر گمان می کرد که با انجام سری قتل عام ها، برای مدت زمان طولانی جنبش ناسیونالیستی الجزایر، تمایلات، اندیشه ها و آرمان های استقلال طلبانه را فلج ساخته و از صحنه سیاسی کشور دور خواهد ساخت. جنبش استقلال طلبانه ای که در حال ریشه دواندن در جامعه روشنفکران، روستائیان و زحمتکشان شهری بود. گمان ها، پندارها و سیاست های سیاستمداران نظام استعماری نتیجه معکوس در پی داشت. به عبارت بهتر، ناسیونالیست های الجزایری که سابقا خواهان استفاده از راه حل های سیاسی مسالمت آمیز برای دستیابی به استقلال بودند، بعد از قتل عام ها، به خوبی پی بردند که تنها راه رسیدن به استقلال، برداشتن اسلحه و سازماندهی جنگ رهایی بخش مسلحانه می باشد. به دیگر سخن، برخلاف باور رهبران استعمارگر فرانسه، قتل عام ها در عمل توسل به «شیوه ها و تاکتیک های مسالمت آمیز» برای رسیدن به استقلال را برای همیشه به خاک سپرد و موجب رشد و قدرت گیری بیش از پیش اندیشه های رادیکال و طرق قهرآمیز برای رهایی از یوغ استعمار گردید.

در تداوم همین تغییر وضعیت سیاسی بود که در سال ۱۹۴۷، PPA با تشکیل «سازمان ویژه» تدارک جدی برای قیام مسلحانه را آغاز نمود. متفکر مارکسیست سیاهپوست فرانتس فانون Frantz Fanon در کتاب معروف خود «دوزخیان روی زمین» می نویسد: «زمانی که چاقو بر روی شقیقه دشمن قرار می گیرد، نامبرده حاضر به گذشت می باشد». با قتل عام های ۸ مه ۱۹۴۵، مردم الجزایر به عمق این واقعیت تاریخی و صحت گفتار یکی از نظریه پردازان رادیکال انقلاب الجزایر: فرانتس فانون، پی بردند.

ویدئوهای زیر هرچند به زبان فرانسه است اما صحنه های جنایات فرانسویها در این فیلمها بخش زیادی از واقعیت را آشکارا به بیننده ثابت می کند

سایر مقالات درهمین رابطه:

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش دوازدهم
الجزایر
قتل عام ۸ مه ۱۹۴۵: جرقه انقلاب علیه استعمارگران فرانسوی

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش یازدهم
آزمایشگاه اتمی فرانسه از ۱۵۰ زندانی الجزایری بعنوان موشهای آزمایشگاه استفاده کرده است

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش دهم
استعمار فرانسه و افریقای سیاه
برگرفته ای از کتاب کارنامه سیاه نظام سرمایه داری
قسمت سوم (پایان)

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش نهم

استعمار فرانسه و افریقای سیاه برگرفته ای از کتاب کارنامه سیاه نظام سرمایه داری
قسمت دوم

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش هشتم
استعمار فرانسه و افریقای سیاه
برگرفته ای از کتاب کارنامه سیاه نظام سرمایه داری
قسمت اول

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم - بخش هفتم
گزارشگران بدون مرز
بیست و پنج واقعیت در مورد گزارشگران بدون مرز
این انجمن فرانسوی ادعا می کند که فقط برای دفاع از آزادی مطبوعات فعالیت می کند . اما در پس این «چهره نجیب و حرکت زیبا» ، حقیقت این است که یک برنامه سیاسی بسیار دقیق و مشخص دنبال می شود

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش ششم
الجزایر
ترفندهای استعمارگران فرانسوی برای مصادره زمینهای الجزایر
گزارش رسمی از سوی دولت الجزایر

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش پنجم
الجزایر ۱۳۲ سال سرکوب، قتل عام، چپاول و بهره کشی
رئیس سابق شهربانی فرانسه دستور داد
« من سرهای بریده می خواهم، نهرهای آسیب دیده نباید با گل و سنگ مرمت شوند، برای این کار سر بریده اولین بیابان گرد بومی که از آن حوالی گذر کند، کافی است.»

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم-بخش چهارم
الجزایر
صدها هزار وطن پرست، قربانی شکنجه های وحشیانه امپریالیسم فرانسه

در ماه نوامبر سال ۲۰۱۱ میلادی، نیکولا سارکوزی رئیس جمهور سابق فرانسه در گفتگوی تلویزیونی اعلام داشت که خاکستر جسد ژنرال بیژار در بنای انوالید (محلی که بسیاری از نظامیان سرشناس این کشور از قبیل ناپلئون در آنجا بخاک سپرده شده اند) جای گرفته است. ژنرال بیژار در ماه ژوئن سال ۲۰۱۰ در سن ۹۴ سالگی درگذشت.

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتربشناسیم- بخش سوم
الجزایر

الجزایر و آشویتس فرانسویان

ارتش فرانسه بیش از یک قرن قبل از آلمان نازی، قتل عام با گازهای سمی را در الجزایر تجربه کرد
در کشور فرانسه، هر چند سال یکبار با نزدیک شدن موعد انتخابات، اعم از انتخابات مجلس، ریاست جمهوری، پارلمان اروپا، شهرداری ها و ...، سیاستمداران برای اخذ آراء اقلیت های مختلف قومی، مزورانه به یاد جنایات مختلف در اقصی نقاط جهان می افتند.

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم-بخش دوم
فعالیتهای زیر زمینی حزب کمونیست الجزایر برعلیه فرانسویان اشغالگر
این حزب بعد از اینکه توسط امپریالیسم اشغالگر فرانسه غیرقانونی اعلام شد، فعالیت زیرزمینی اتخاذ کرد.

امپریالیسم فرانسه را بیشتر و بهتر بشناسیم- بخش اول
پنجم جولای ۱۹۶۲، سالروز استقلال الجزایر
روز ۵ جولای، مردم الجزایر پنجاهمین سال استقلال کشورشان را جشن گرفتند

بیاد هنرمند انقلابی و متعهد ماتوب لونس
چهارده سال از قتل ماتوب لونس خواننده انقلابی الجزایری توسط باندهای فاشیستی مذهبی این کشور می گذرد. روز ۲۵ ژوئن ۱۹۹۸وی در آبادی تالا بونان در کنار جاده ترانزیت بنی دولا توسط مرتجعین جنایتکار ربوده و به قتل رسید. ‬